Déjà vu (Ντεζά βυ)

Αρκετοί από μας έχουμε νιώσει ότι μια κατάσταση την έχουμε ζήσει στο παρελθόν, έστω κι αν κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί. Η εμπειρία αυτή συνοδεύεται από ένα έντονο αίσθημα ανησυχίας, ότι είναι δύσκολο να αισθανόμαστε αυτό που συμβαίνει. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται με τον όρο προμνησία, όμως είναι παγκοσμίως γνωστή με τον γαλλικό όρο déjà vu (ήδη ιδωμένο).

Από σχετικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί υπολογίζεται ότι το 70% των ανθρώπων έχουν βιώσει εμπειρία déjà vu για τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Μάλιστα, περισσότερο επιρρεπή θεωρούνται τα άτομα που βρίσκονται κάτω από συνθήκες άγχους και πίεσης, οι άνθρωποι ανώτερου μορφωτικού επιπέδου, καθώς και όσοι ταξιδεύουν συχνά.

Η μεταφυσική χροιά που έχει η συγκεκριμένη έννοια οφείλεται στο ότι αρκετοί μυστικιστές πιστεύουν πως όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση déjà vu επανέρχονται στο μυαλό μας βιώματα από προηγούμενες ζωές, ξεχασμένες μνήμες μιας παλαιότερης ενσάρκωσης που ανακλήθηκαν χάρη σε κάποιο ερέθισμα. Άλλοι πιστεύουν πως η εμπειρία déjà vu  αποδεικνύει την ύπαρξη διάφορων ψυχικών ικανοτήτων στον άνθρωπο, όπως είναι η πρόγνωση και η ενόραση. Αυτές όμως είναι οι μοναδικές απαντήσεις στο ζήτημα που μας προβληματίζει; Μήπως όμως υπάρχει και κάτι άλλο;

Η κυρίαρχη ιατρική άποψη αποδίδει το φαινόμενο σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου, ο οποίος κάποιες φορές αποθηκεύει τις νεοεισερχόμενες μνήμες εκεί που είναι αποθηκευμένες οι παλαιότερες. Έτσι έχουμε την αντύπωση ότι έχουμε ζήσει στο παρελθόν μία κατάσταση, η οποία στην πραγματικότητα συμβαίνει για πρώτη φορά. Άλλη μια εξήγηση είναι εκείνη της οπτικής καθυστέρησης κατά την οποία εικόνες από το ένα μάτι φτάνουν στον εγκέφαλο λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου μετά την άφιξη εικόνων από το άλλο μάτι, δημιουργώντας την αίσθηση ότι βλέπουμε κάτι για δεύτερη φορά. Όμως η παραπάνω θεωρία απορρίφτηκε, όταν παρουσιάστηκαν περιπτώσεις βίωσης déjà vu σε τυφλούς!    

Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν πως το φαινόμενο προκαλείται από την ανάκληση μιας ξεχασμένης πραγματικής ή ονειρικής ανάμνησης η οποία έχει κοινά χαρακτηριστικά με την κατάσταση που βιώνουμε τη συγκεκριμένη στιγμή. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος πριν από πολλά χρόνια να είδε ένα πολύ ωραίο κτίριο και να εντυπωσιάστηκε. Με την πάροδο του χρόνου, είναι λογικό η συγκεκριμένη εικόνα να ξεχαστεί. Αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος δει μετά από χρόνια ένα κτίριο με παρόμοια χαρακτηριστικά ανακαλεί την ξεχασμένη ανάμνηση και νιώθει μια οικειότητα με αυτό που βλέπει στο παρόν. Επειδή η συγκεκριμένη λειτουργία διαρκεί ελάχιστα προκαλείται μια σύγχυση που ενισχύει ακόμα περισσότερο την εμπειρία déjà vu.

Το 2006 ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Leeds κατάφεραν σ’ ένα πείραμα να δημιουργήσουν μια εμπειρία déjà vu μέσω ύπνωσης, σ’ αντίθεση με την αντίληψη που υπήρχε μέχρι τότε, ότι δηλαδή το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι αδύνατο να μελετηθεί σε εργαστηριακό περιβάλλον επειδή εμφανίζεται σε εντελώς απρόσμενες στιγμές. Αυτό άνοιξε το δρόμο για την καλύτερη κατανόηση και μελέτη όχι μόνο του déjà vu, αλλά και της λειτουργίας την ανθρώπινης μνήμης.

Κανείς πάντως δεν μπορεί να είναι απόλυτα σίγουρος για το ποια είναι η σωστή ερμηνεία του φαινομένου και από τι προκαλείται αυτό. Εγκεφαλική δυσλειτουργία, ανάκληση ξεχασμένων ονείρων ή εμπειριών, βιώματα από προηγούμενες ζωές ή κάτι άλλο; Ίσως να μην μάθουμε ποτέ την αλήθεια. Όσο η λογική συγκρούεται με το παράδοξο, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να γευόμαστε την κάθε στιγμή της ζωής μας. Ακόμα κι αν νομίζουμε ότι την ίδια στιγμή την έχουμε ζήσει ξανά στο παρελθόν!

Η εικόνα του κειμένου προέρχεται από το devianart.com

http://browse.deviantart.com/?qh=&section=&q=deja+vu#/d122gt6